THỜI ĐẠI AUGUSTUS (63 BC đến 14 AD)

THỜI ĐẠI AUGUSTUS (63 BC đến 14 AD)

(Ông ta bắt toàn bộ thế giới rộng lớn thần phục trước người La Mã)

Gaius Octavius sinh ngày 23/9 năm 63 trước cn. Cha là thống đốc Macedonia (mất năm 58 trước cn), mẹ là cháu của Caesar vĩ đại. Năm 46 trước cn, Caesar (không có con nối dõi hợp pháp) nhận Octavian làm con nuôi và là người thừa kế. Octavian là 1 chính khách vĩ đại. Khi Caesar bị ám sát, Octavian đang chiến đấu ở Apollonia (Albani ngày nay). Lúc ấy Octavian mới 18 tuổi và không được các đối thủ chính trị đánh giá cao. Octavian đổi tên thành Gaius Julius Caesar và nhanh chóng thu thập sự ủng hộ bằng cách tận dụng vai trò người thừa kế hợp pháp của Caesar. Ông tuyển mộ 1 đội quân từ những binh lính cũ của Caesar và quay lại Rome. Tại đây, ông trấn an những kẻ ám sát Caesar như Brutus và Cassius, và ký 1 hiệp định đồng minh khó khăn với Marcus Antonius (Mark Antony) và Lepidus, Năm 43 trước cn, Octavian cùng 2 người nói trên thành lập chính phủ tam tài thứ hai với nhiệm kỳ 5 năm. Sau khi giành được quyền lực, bộ ba này trục xuất và thủ tiêu hàng ngàn đối thủ chính trị, thiết lập 1 cách vững chắc quyền kiểm soát chính phủ của họ. Tháng 10 và 11 năm 42 trước cn, liên quân của Octavian và Antony giao chiến dữ dội và đánh bại Brutus và Cassius tại Philippi (1 thành phố thuộc Macedonia). Brutus và Cassius tự tử. Cơ hội cuối cùng để nền cộng hòa hồi sinh đã khai tử theo cái chết của họ.

Năm 41 trước cn, Antony tiến đến vùng tiểu Á. Kể từ sau trận Philippi, uy tín của Antony tăng lên rất lớn và ông kiểm soát vùng biển. Điều này không làm Octavian hài lòng. Với việc Lepidus dần dần mất ảnh hưởng, cuộc chiến của hai con hổ còn lại trước sau cũng sẽ nổ ra. Năm 40 trước cn, 2 người gặp nhau để phân chia lãnh thổ, theo đó Octavian kiểm soát phía Tây, Antony phía Đông, còn Lepidus được chia 1 phần nhỏ còn lại của châu Phi. Cũng năm này, Antony cưới Octavia, em gái Octavian. Cuộc hôn nhân kéo dài 8 năm và họ có 2 con: Marcus Antonius Jr và Antonia (mẹ của Germanicus Caesar, viên tướng đã có thể trở thành Hoàng Đế La Mã nếu không chết đột ngột. và của Hoàng Đế Claudius I ?” em trai Germanius). Sau đó, Antony bỏ rơi Octavia để chạy theo Cleopatra, nữ hoàng Ai Cập. Năm 38 trước cn, chính phủ tam tài được kéo dài thêm 1 nhiệm kỳ 5 năm. Lúc này, Antony đang nổi lên như là nhân vật xuất sắc nhất của thế giới La Mã. Ông củng cố quyền kiểm soát ở phía Đông, quan hệ với Cleopatra và có với Cleopatra 3 đứa con. Octavian cũng chẳng để thời gian trôi đi vô ích, ông cũng bận rộn với việc củng cố quyền lực ở phía Tây rồi nhanh chóng dùng tài năng của mình tạo ra 1 cuộc chiến tuyên truyền chống lại Antony. Lúc này thể chế tam tài đã tan rã sau khi Lepidus bị buộc phải từ chức sau 1 quyết định chính trị sai lầm. Năm 33 trước cn, khoét sâu vào việc Antony bỏ rơi người vợ lúc đó đang mang thai đứa con thứ hai (Antonia) để sang Ai Cập với Cleopatra, Octavian đánh bại những người ủng hộ Antony ở La Mã. Năm 42 trước cn, Octavian tuyên bố chiến tranh với Antony và Cleopatra.

Lúc này, Antony đã có 1 đạo quân lên tới 160.000 người được chia thành 30 quân đoàn cùng với lực lượng hải quân hùng mạnh. Mỗi quân đoàn tại thời điểm đầy đủ nhất có 6000 quân chủ lực cùng với các lực lượng phụ trợ. Các quân đoàn được đánh số từ I đến XXIII và gọi là Legio I, Legio II… Có 3 quân đoàn được đặt tên là Legio XII Antiqua, Legio XVII Classica và Legio XVIII Libyca. Để trả lương cho binh lính, mỗi quân đoàn có 1 bộ phận đúc tiền cùng hành quân với họ và cho ra những đồng tiền bạc Denarius hay tiền vàng Aureus. Hầu hết các quân đoàn được trả bằng tiền bạc, 1 số quân đoàn khác Legio IV, VI và XII đến XIV có lẽ được trả bằng tiền vàng. Lương được trả mỗi 4 tháng 1 lần. 1 lượng tiền khổng lồ đã được dùng để chi trả cho 160.000 binh lính. Nếu cho rằng Antony giữ mức lương binh lính theo cách Caesar qui định là 10 Asses tiền đồng/1người/1ngày (16 asses = 1 denarius = 0,04 aurei), thì bộ phận đúc tiền của Antony phải sản xuất 3 triệu denarius/1tháng hay 36 triệu denarius/1 năm. Những bằng chứng khảo cổ học tìm thấy trong những thành phố cổ đại đổ nát cho thấy các loại tiền đồng của Antony vẫn được lưu hành rộng rãi trong cả 100 năm sau khi ông bị đánh bại.

Chiến tranh đã được quyết định và thời đại đã được sắp đặt cho 1 cuộc xung đột khổng lồ nhằm giành quyền kiểm soát đế quốc. Một bên là Octavian cùng bạn bè ông và viên tướng thiên tài Marcus Vipsanius Agrippa. Bên kia là Mark Antony và Cleopatra. Cuối cùng, họ gặp nhau trong tháng 9 năm 31 trước cn tại hải cảng Actium (Macedonia). Agrippa bao vây và đập tan lực lượng hải quân đông đảo hơn của địch. Antony & Cleopatra cùng 1 nhóm tùy tùng khoảng 70 chiến thuyền chọc thủng vòng vây chạy đến Ai Cập. Chiến tranh kết thúc và Octavian là người chiến thắng. Tháng 8 năm 30 trước cn, Octavian và Agrippa xâm lược Ai Cập, Antony và Cleopatra tự tử.

Vậy là đến năm 30 trước cn, khi mới 33 tuổi, Octavian đã trở thành nhà lãnh đạo duy nhất của La Mã. Vài năm sau đó (năm 27 trước cn), Octavian được viện nguyên lão trao quyền tối cao và danh hiệu Augustus (có nghĩa là cao quý), danh hiệu sẽ trở thành 1 phần cái tên của ông và được chúng ta biết đến ngày nay. Với quyền lực là người đứng đầu tôn giáo, xã hội và quân sự 1 cách hợp pháp với viện nguyên lão hoạt động như 1 cơ quan cố vấn, Augustus đã thực sự là 1 hoàng đế. La Mã đã đạt được những vinh quang to lớn dưới thời Augustus. Ông lập lại hòa bình sau 100 năm nội chiến, duy trì 1 chính phủ trung thực và hệ thống tiền tệ lành mạnh, kéo dài các tuyến đường nối Rome với các miền đất trải rộng bao la của nó, phát triển dịch vụ bưu tín hiệu quả, thúc đẩy tự do thương mại giữa các vùng miền, cho xây dựng rất nhiều cây cầu, cống dẫn nước và các công trình kiến trúc được trang trí lộng lẫy bởi các sáng tạo nghệ thuật theo phong cách cổ điển. Đế chế La Mã được mở rộng dưới thời Augustus với việc các tướng lĩnh La Mã chinh phục Tây Ban Nha, Gaul (nước Pháp ngày nay), Panonia và Dalmatia (thuộc Hungary và Croatia ngày này). Augustus sát nhập Ai Cập và hầu hết các quốc gia ở Tây Nam châu Âu cho đến tận sông Danube vào La Mã.

Dù danh hiệu không thực sự là 1 vị hoàng đế nhưng Augustus là người đã phục hồi lại trật tự và thậm chí là công lý của đế quốc và trên nhiều phương diện được xem là người vĩ đại nhất trong số các Hoàng đế sau này. Ông cải tổ triệt để chính phủ để hạn chế tham nhũng và những kẻ tham vọng. Ông nới rộng quyền công dân La Mã cho tất cả Italy. Ông cho phép tiến hành bầu cử để chọn quan chức cho các cơ quan công quyền, nhưng chi phối các cuộc bầu cử này và kết quả là rất nhiều thành viên của các tầng lớp thấp trong xã hội đặt chân vào chính phủ. Ông tái định cư binh lính của mình trên các vùng đất nông nghiệp và thực hiện công bằng ruộng đất tốt hơn nhiều so với bất cứ giai đoạn nào trước đó kể từ chiến tranh Punic lần 2. Ông thay đổi quân đội tình nguyện thành quân đội thường trực và chuyên nghiệp, Rome và các tỉnh lỵ của nó về bản chất đã trở thành chế độ chuyên chế. Quân đội hiện diện ở khắp nơi trên đế quốc và truyền bá ngôn ngữ và văn hóa La Mã ra khắp châu Âu và Địa Trung Hải. Augustus tự kiểm soát quân sự và chính trị ở Rome và đặt các tỉnh lỵ của Rome vào tay những cận thần thông minh, có đạo đức nhưng ít tham vọng. Lần đầu tiên kể từ khi Rome bắt đầu xây dựng đế chế, các tỉnh lỵ của Rome dần ổn định trong hòa bình và thịnh vượng. Nền hòa bình và thịnh vượng này đánh dấu sự bắt đầu của Thời đại Augustus. Augustus còn thực hiện 1 dự án bảo trợ nghệ thuật lớn đưa văn hóa La Mã hưng thịnh với sự nhảy vọt các sáng tạo và thời đại của ông trở thành thời đại văn hóa rực rỡ nhất trong lịch sử phát triển của Rome.

Thời đại Augustus được ghi nhận là thời đại vàng son của văn học La Mã với việc các nhà thơ vĩ đại nhất La Mã đều phát lộ trong thời kỳ này. Dưới thời Augustus, các nhà thơ và các nghệ sĩ được bảo trợ không phải bởi các cá nhân Mạnh Thường Quân mà bởi chính Augustus. Sau này, Augustus định ra 1 cố vấn văn hóa để giúp ông mở rộng sự bảo trợ đối với các thi sĩ. Kết quả là 1 hệ thống vận hành tốt đến mức đáng kinh ngạc trong việc tìm ra những nhà thơ tốt nhất có thể phát triển hệ tư tưởng của chính quyền Augustus. 3 nhà thơ vĩ đại nhất trong giai đoạn này là Vergil (70-19 trước cn), Horace (65-8 trước cn), và Ovid (43 trước cn đến năm 18 công lịch).

Tác phẩm đầu tiên của Vergil là 1 tuyển tập các bài thơ trữ tình ca tụng nghệ thuật và đời sống đồng quê theo truyền thống thi ca Hy Lạp. Thể loại thơ này được gọi là thơ đồng quê ngắn và về bản chất mang trong nó hơi thở chính trị. Trong bài thơ đầu tiên của mình, Vergil chỉ trích chính sách của Augustus lấy đất đai nông nghiệp của các nông dân nghèo ban thưởng cho binh lính. Đến bài thơ thứ tư, Vergil đưa ra 1 lời tiên tri về sự khai sinh của 1 đấng cứu thế trên thế giới. Vì Vergil sống gần thời điểm Jesus ra đời nên các tín đồ cơ đốc giáo châu Âu thời trung cổ cho rằng các vần thơ này là sự tiên tri về sự ra đời của Jesus và bởi vậy Vergil, 1 người ngoại đạo được coi như là 1 nhà thơ cơ đốc giáo danh dự. Tiếp đó Vergil cho ra các tập thơ điền viên có chủ đề không chỉ về đời sống nông nghiệp và các giá trị điền thổ (là hạt nhân trong văn hóa La Mã), mà còn là những suy tư về tự nhiên và vai trò của thơ ca. Nhưng đóng góp lớn nhất của Vergil cho nền văn học La Mã là tác phẩm Aeneid, một thiên anh hùng ca bằng thơ về sự khởi nguồn của nền văn minh La Mã từ Aeneas (con trai của Anchises và Venus, cháu họ Priam, vua Troy. Aeneas là chỉ huy của tộc người Troy Dardanian trong cuộc chiến thành Troy. Khi Troy sụp đổ, Aeneas cùng 1 nhóm người Troy chạy sang bán đảo Italy và trở thành người sáng lập nền văn minh La Mã). Chủ đề của Aeneid bao gồm các giá trị quan trọng nhất của La Mã, của thời đại Augustus. Các giá trị này chủ yếu bao gồm: pietas hay ?osự trung thành, sự tôn trọng quyền lực nhà nước?, virtus hay ?otính cách đàn ông, sự dũng cảm chịu đựng khi đối diện với khó khăn?, và officium hay ?obổn phận?. Aeneas đại diện cho các giá trị Stoic (triết học) về sự chịu đựng gian khổ nhằm mang đến 1 tương lai tốt hơn. Aeneas, cũng như Augustus và những người La Mã ưu tú nhất được ghi nhận bởi sự tự nguyện hy sinh bản thân họ để cho 1 xã hội tốt hơn. Những vần thơ nói về việc Aeneas dành những bổng lộc của riêng ông cho những người mà ông mang theo từ Troy, để đưa họ đi xa hơn Troy vì sự an toàn của họ. Sự thành công của cuộc di trú này là điều kiện tiên quyết cho việc thành lập La Mã. Bài học từ những vần thơ là Aeneas đã hy sinh toàn bộ quyền lợi cá nhân của mình cho 1 tương lai mà ông sẽ không bao giờ nhìn thấy hay được hưởng thụ. Triết học Stoic đưa tinh thần của các vần thơ vĩ đại này thẩm thấu trong tính cách người La Mã rằng thế giới đã được sắp xếp với 1 mục đích và ý nghĩa rộng lớn mà Stoic gọi là Logos (thần ngôn) và các Logos này bắt nguồn từ những trí tuệ thần thánh, những trí tuệ cai trị thế giới. Con người dù không có khả năng lĩnh hội những Logos này nhưng phải phục vụ và phát triển nó. Với một bối cảnh khơi gợi cảm xúc và đam mê của người đọc, Vergil kể lại việc khi bắt đầu cuộc chiến vì Italy, Aeneas đã được trao tặng chiếc khiên của thần lửa (mà ở mặt ngoài của nó được chạm khắc toàn bộ lịch sử của Rome) như thế nào. Những dòng cuối cùng miêu tả cảnh khi Aeneas nhìn khắp các hình khắc lịch sử của La Mã mà không hiểu chúng có ý nghĩa gì, rồi nâng chiếc khiên lên trên vai, hình ảnh tượng trưng hoàn hảo cho quan niệm của người La Mã về đạo đức, quốc gia, và cá nhân.

Tất cả những hình ảnh ấy
Aeneas say mê ngắm trên chiếc khiên mà Vulcan đã trao tặng
Chàng không hiểu được gì
Nhưng cảm thấy tự hào và sung sướng
Chàng nâng trên vai mình
Vinh quang của những người kế tục

Horace viết những bài thơ vinh danh đế quốc và gia đình Augustus, và miêu tả niềm hân hoan cũng như những bức xúc trong cuộc sống hàng ngày ở La Mã. Thể loại thứ hai này được gọi là thơ trào phúng, chủ yếu quan tâm tới các phạm trù đạo đức và cách hành xử trong cuộc sống hiện thực hàng ngày. Ovid lúc ban đầu viết về tình yêu và tình dục phóng túng với 1 tác phẩm có tên ?oThe art of Love? mà phần lớn là các hướng dẫn về nghệ thuật tình dục. Augustus không hiểu tác phẩm này và bắt Ovid đi đày. Sáng tác của Ovid thực ra không chỉ là sự cám dỗ tình dục mà thực sự nói đến sự khác nhau giữa các quan điểm đạo đức (về tình yêu) với nghệ thuật cám dỗ. Tác phẩm lớn nhất của Ovid là Metamorphoses (Biến hình), kho tàng giàu có nhất các phong tục cổ xưa của Hy Lạp và La Mã. Augustus cũng đứng ra bảo trợ mỹ thuật và nghệ thuật điêu khắc với cùng 1 niềm đam mê và nhiệt tình như đối với văn học. Ông thực hiện nhiều dự án lớn bao gồm rất nhiều ngôi đền, ví dụ như đền thờ Apollo trên đồi Palatine, và toà án La Mã.

Augustus chỉ có 1 người con gái (với người vợ thứ hai, Scribonia) tên là Julia. Ban đầu ông dành quyền thừa kế cho Marcellus, con chị gái mình đồng thời là con rể của ông. Năm 23 trước cn, Marcellus chết vì bị đầu độc khi ăn (các sử gia sau này cho rằng cái chết của Marcellus là tác phẩm của Livia Drusilla, vợ trước của Augustus). Lúc này quyền lực của viên tướng tâm phúc nhất của Augustus là Marcus Agrippa đã rất lớn. Agrippa được chia sẻ quyền lực quan hộ dân cùng Augustus. Maecenas, 1 cố vấn quan trọng của Augustus đã khuyên ông phải chọn 1 trong 2 cách gả Julia cho Agrippa hoặc giết ông ta. Augustus chọn cách thứ nhất và Julia tái giá với Agrippa. Họ có với nhau 3 con trai Gaius Caesar, Lucius Caesar, Postumus Agrippa và 2 con gái. Augustus nhận 2 cháu trai đầu của mình (Gaius và Lucius) là con nuôi và giành cho họ quyền thừa kế. Augustus cũng rất chú ý đến 2 người con trai riêng của vợ mình (Livia) là Nero Claudius Drusus Germanicus và Tiberius Claudius sau khi 2 ông này sau chinh phục được phần lớn lãnh thổ Đức.

Năm 12 trước cn, Marcus Agrippa chết, Tiberius Claudius ly dị vợ mình và tái giá với Julia (lấy chồng lần thứ 3) 1 năm sau đó. Lúc này, Claudius được chia sẻ quyền quan hộ dân cùng Augustus nhưng chỉ 1 thời gian ngắn sau đó, Claudius rút lui. Năm thứ 4 và thứ 2 công lịch, Gaius và Lucius lần lượt đột tử vì những nguyên nhân không xác định, trước đó năm thứ 9 trước cn, Germanicus cũng đã chết. Claudius được gọi về Rome và được Augustus nhận làm con nuôi. Ngày 19 tháng 8 năm 14, Augustus chết, Postumus và Claudius được chọn làm đồng thừa kế. Ngay sau đó, Postumus bị trục xuất và chết. Không ai rõ nguyên nhân của cái chết này nhưng cánh cửa dẫn đến quyền lực đã mở toang trước mặt Tiberius Claudius.

http://nghiencuulichsu.com/2012/12/13/lich-su-de-che-la-ma/